We hebben het vaak over stress. Maar hoe ontstaat stress?

Stress is een reactie van je lichaam op een uitwendige prikkel, dit noemen we een stressor. Wanneer we over stress praten, hebben wij het vaak over de negatieve vorm van stress. Het is een gevoel dat er veel op je afkomt, dat je een (zware) verantwoordelijkheid moet dragen en dat het op jou aan komt. Het gaat vaak gepaard met zorgen en piekeren en soms ook boosheid en angst.

Stressreactie

Deze spanning wordt vaak als iets vervelend ervaren. Maar wat gebeurt er nou daadwerkelijk in je lichaam? Stress werkt al duizenden jaren op dezelfde wijze. Ook in de oertijd hadden mensen last van stress. Als de holenmens nietsvermoedend uit zijn grot kwam en opeens oog in oog stond met een sabeltandtijger, dan gingen in zijn lichaam allerlei toeters en bellen af. Dit noem je een stressreactie en die is van levensbelang. Het zorgt ervoor dat wij als mensen overleven.

Fight or Flight

De holenmens kwam namelijk in actie: of hij ging het gevecht aan met het dier en stak het met zijn speer dood óf hij vluchtte voor de sabeltandtijger. Deze reactie, vechten of vluchten helpt je bij het overleven van een bedreigende situatie.  Je kunt je voorstellen dat er zowel fysiek als mentaal iets gebeurde in bovenstaande situatie. Bij een stressvolle gebeurtenis ontpoppen er in je lichaam verschillende reacties.  Zo komt er cortisol en adrenaline vrij in je lichaam. Dit zijn stresshormonen die ervoor zorgen dat je in de opperste vorm van paraatheid komt. Je bloeddruk gaat omhoog, jouw hart gaat sneller pompen, er komt meer zuurstof in de spieren, waardoor je krachtig kunt reageren.
Ook je geheugen werkt tijdelijk beter en je bent meer alert en geconcentreerd. Bovenstaande effecten zijn dus heel nuttig en positief. Het nadeel is wel dat het je lichaam veel energie kost. Je moet er echt van bijkomen. Als je dit doet geef jij je lichaam en mind weer de ruimte om te ontladen en kan je ontspannen.

Fast forward naar het heden

Er lopen geen sabeltandtijgers meer rond, maar onze stressreactie op ‘bedreigende situaties’ is hetzelfde gebleven. Als jij aan het leren bent voor je tentamenperiode, ruzie hebt met iemand, op tijd wil komen op school; het zijn allemaal vormen van alledaagse stressmomenten. De stresshormonen komen vrij en zorgen dat je op scherp staat.
Goed om te weten: Stress is nuttig, het helpt je bij bedreigende situaties en tijdens spannende en uitdagende taken. Zonder enige vorm van stress ben jij niet voldoende scherp om een geweldige presentatie te geven.

Wanneer wordt stress negatief?

Zoals je hebt kunnen lezen is het ervaren van stress nuttig. Het is een signaal van je lichaam als het een bedreiging waarneemt, zodat je actie onderneemt.
Het is belangrijk te begrijpen, wanneer stress tegen jou keert. Daarvoor maken wij een uitstapje naar topsporters. Zij zijn namelijk gewend om op topniveau te presteren. De trainer begeleidt hen om optimale resultaten te kunnen boeken. Stel je voor; Daphne Schippers heeft over een week een belangrijke wedstrijd. Hoe bereidt zij zich voor? Denk jij dat zij de komende 7 dagen acht uur lang aan het trainen is en vervolgens een nieuw record boekt tijdens die wedstrijd?

Ontspanning na inspanning

Het is in de sportwereld al lang duidelijk dat inspanning – in dit geval trainen- zal worden afgewisseld met ontspanning, een rustperiode.
Alleen dan kun je weer fysiek én mentaal ontladen. Je spanning verdwijnt uit je lichaam en vervolgens herstelt alles weer. Een bijkomend voordeel is dat een ontspannen lichaam en mind een volgende inspanning weer veel beter aan kan.

Stapelen

Als jij je spanning niet kunt ontladen wordt stress iets negatiefs. Denk aan een pan die op het vuur staat. De deksel zit potdicht, de druk is enorm en daardoor komt de stoom er aan de bovenkant uit.  Stress moet eruit, doe je dat niet of lukt het niet, dan blijft de stress zich opstapelen. De fysieke- en mentale klachten zullen toenemen, want je lichaam is niet bestand tegen een dergelijke druk. Zo kan alledaagse stress transformeren in negatieve, chronische stress. Het begint vaak bij piekeren en zorgen maken, maar vaak merk je al snel dat ook je concentratievermogen afneemt.

Je lichaam in de overlevingsstand

Je lichaam is geprogrammeerd op ‘overleven’. Stress kost veel energie en die gaat naar de belangrijkste functies in je lichaam, zo blijf je toch nog functioneren. Omdat je minder energie hebt gaat dit ten koste van andere processen in je lichaam.  Je immuunsysteem gaat achteruit, je spijsvertering verloopt niet optimaal, ook een verstoorde nachtrust hoort bij de veelgehoorde klachten. Mentaal gebeurt er van alles; je kunt je niet meer focussen, hebt een geheugen als een zeef en je verliest vaak het overzicht.

Draagkracht & Draaglast

Als de stress opstapelt is er in feite is een disbalans tussen draagkracht en draaglast. Dan slaat de weegschaal door naar de verkeerde kant. Als jij fit en energiek bent, is jouw draagkracht groot. Je kunt dan fysiek en mentaal meer aan. Maar wat gebeurt er als je verschrikkelijk moe bent en stijf staat van de zenuwen. Wat kun je dan nog aan? Zorg goed voor jezelf en kom niet in de neerwaartse stresssignaal terecht. Zorg voor voldoende ‘oplaadmomenten’ en heb verschillende check-ins bij jezelf zodat je kunt voelen of je te veel druk ervaart en moe wordt. Het kan verstandig zijn om dit soort control momenten ook echt in te plannen gedurende de dag.

Wil jij meer weten of stress of heb je behoefte aan praktische oefeningen, lees dan Get energized!